Het Portugees geldt in acht landen als officiële taal: Portugal en zeven van haar vroegere koloniën. Brazilië is hiervan veruit het grootste; daar wonen bijna vijfmaal zoveel mensen als in alle andere Portugeessprekende landen, inclusief Portugal, bij elkaar. Het Braziliaans Portugees is dus verreweg de meest gesproken vorm van het Portugees. Toch hebben we in Nederland veel te maken met Portugees uit Portugal, omdat Portugal dichterbij ligt en lid is van de EU.
Maar wat zijn precies de verschillen?
Vocabulair
Toen de eerste Portugezen zich in Brazilië vestigden bestonden er daar naar schatting zo’n 1.500 talen, gesproken door inheemse volkeren verspreid over het hele land. De meeste van deze talen zijn sindsdien uitgestorven, maar lieten wel hun sporen achter: veel namen van planten, dieren, plaatsen en gewoonten werden door de kolonisator overgenomen, en leven voort in het Braziliaans Portugees.
In de 17de eeuw werd Brazilië 's werelds grootste producent van rietsuiker. Vanuit Afrika werden miljoenen mensen aangevoerd om als slaaf te werken in de suikerplantages. De meesten kwamen uit Nigeria en Angola, en brachten hun eigen talen mee: Yoruba en Kimbundu. Ook daaruit kwamen veel woorden in het Braziliaans Portugees terecht.
Ook zijn er veel woorden die pas na de kolonisatie ontstonden. Aan nieuwe begrippen gaf men in Brazilië vaak een andere naam dan in Portugal. Stewardess werd in Portugal hospedeira (gastvrouw). In Brazilië noemde men haar aeromoça (luchtmeisje).
Soms kunnen de verschillen vervelend uitpakken. Zo heet een rij mensen in Portugal bicha, maar een Portugees moet uitkijken als hij dat woord in Brazilië laat vallen: daar is het een beledigende benaming voor een homoseksueel.
Spelling
Ook waren er tussen Portugal en Brazilië verschillen in spelling. In 1943 kwamen de landen voor het eerst bijeen om te werken aan een gezamelijke spelling. Na een aantal tussenstappen werd in 1990 een overeenkomst gesloten, met als doel de verschillen in schrijfwijze op te heffen. De nieuwe regels van dit "Acordo Ortográfico" zijn sindsdien door alle Portugeessprekende landen geratificeerd, en in 2009 in werking getreden. Toch is er nog altijd variatie: van veel woorden zijn er twee verschillende spellingen toegestaan, waarbij de één in Brazilië de voorkeur heeft en de andere in Portugal.
Uitspraak
Qua klank zijn de verschillen misschien nog wel het grootst. Een Braziliaan die voor het eerst van zijn leven in Portugal is verstaat in het begin vaak maar weinig. Gelukkig went het snel, en na een tijdje kun je elkaar prima begrijpen. Portugezen hebben minder moeite met het Braziliaans. Dit komt o.a. door de vele Braziliaanse televisieseries die ook in Portugal populair zijn.
In Brazilië is de uitspraak nasaler dan in Portugal, terwijl daar de klinkers vaak minder ruimte krijgen en de medeklinkers zwaarder worden aangezet. Braziliaans Portugees wordt daarom vaak ervaren als "melodieuzer".
Is het een probleem?
Nee. Wel kan het, afhankelijk van de ervaring van een tolk, soms gebeuren dat men elkaar niet meteen helemaal begrijpt. Maar een Braziliaanse tolk of vertaler die al langere tijd in Nederland werkt komt zoveel in aanraking met het Portugees uit Portugal, Angola of Kaapverdië dat hij of zij de verschillen prima leert overbruggen. Misverstanden op dit gebied komen daarom bij een ervaren tolk niet voor.
In het geval van schriftelijke vertalingen – een tekst die bedoeld is voor Brazilië maar vertaald wordt door een Portugees, of andersom – kan de vertaler bij twijfel zijn vertaling laten nalezen door een collega die uit het land zelf komt. Hierdoor wordt voorkomen dat bepaalde uitdrukkingen, die in het ene land normaal zijn maar in het andere nauwelijks gebruikt worden, in de tekst terechtkomen.